Üstün Yetenekli Bireylerin Özellikleri ve Tespiti

                    Ülkemizde üstün yetenekli bireylerin tespiti konusunda çok fazla çalışma yapılmamış olmakla birlikte, sayısız cevher zaman içerisinde sönmektedir. Üstün yetenekli çocukların özelliklerini bilmeden onları tespit etmek sadece testlerle mümkündür. Tabii bu testlerin geçerlilik ve güvenilirliğinin ne ölçüde olduğu tartışılır.
                    Bu yazımızda üstün yetenekli bireylerin özellikleri ve üstün zekalı birey tipleri hakkında bilgilere yer verdik. Umarım bu çocuklar keşfedilip gelecek adına hayata damga vuranlar listesinde yer alır.

ÜSTÜN YETENEKLİLİK TİPLERİ

          Üstün yeteneklilik aşağıdaki 6 alandan birinde veya birkaçında yüksek performans ve başarı göstermekle açıklanabilir.

  1. Genel Entellektüel Yetenek

  2. Özel Akademik Yetenek

  3. Yaratıcılık Ve Üretici Düşünmek

  4. Liderlik Yeteneği

  5. Görsel ve Gösteri sanatları

  6. Psikomotor Yetenek

1. Genel Entellektüel Yetenek:

                  Bu öğrenciler geniş kelime hazineleri, hafızası ve soyut kelime bilgisi vb bakımından aileleri ve eğitimciler tarafından tanınabilir.

2. Özel Akademik Yetenek:

               Özel akademik yetenekli öğrenciler, başarı ve yetenek testlerindeki göze çarpan performanslarıyla öğrenilirler. Bu yeteneklerini matematik veya dil gibi dar bir alanda gösterebilirler.

3. Yaratıcılık Ve Üretici Düşünmek:

  a-) Yeni deneyimlere açıklık.

  b-) Değerlendirme odağı kendi içinde.

  c-) Düşünceleri ile oynama yeteneği.

  d-) Risk almaya isteklilik.

  e-) Karmaşık ve güç olanı tercih.

  f-) Belirsizlik için tolerans

  g-) Olumlu benlik imajı

  h-) Bir görevi yerine getirirken kendini kaybetme (Bir görevi yerine getirirken kendini kaybedecek şekilde odaklaşma yeteneği)

              Bu öğrenciler normal sınıf öğretmenine meydan okur. Böyle öğrenciler tek başına çalışmayı tercih eder ve yönlendirilmek istemezler.

4. Liderlik Yeteneği:

              Liderlik, genel kararlar ve eylemlerde grupları veya bireyleri yönlendirme yeteneği olarak açıklanabilir. Liderlik yeteneğinde üstünlük gösteren öğrenciler, bu yeteneklerini grup çalışmaların da ve güç bir durumda anlaşmaya varmak için tartışma - görüşme durumunda kullanırlar.

              Çoğu öğretmen, öğrencilerinin liderlik yeteneğini onların problem çözmedeki beceri ve ilgilerindeki istekliliğe göre tanımlamaktadır.

¢Yetişkinlerle ve yaşıtlarıyla birlikte iken kendine güvendiği görülür.

¢Sorumluluklarını iyi yerine getirir.

¢Sınıf arkadaşları tarafından tercih edildiği görülür.

¢Öğretmenleri ve sınıf arkadaşlarıyla işbirliğine açıktır.

¢ Genellikle kolay anlaşır, kolay uyum sağlar.

¢Baskın olma eğilimindedir.

5. Görsel ve Gösteri sanatları:

               Bu alanda üstün olan öğrenciler sanat, müzik, dans, drama ve bunlarla ilişkili diğer çalışmalarda özel yetenek gösterirler. Görsel gösteri sanatları okullarda üstünlüğün en çok ihmal edilen bölümlerinden biridir.

¢Mimikleri kullanabilme ve taklit etme becerisi.

¢Vücut dili ve mimikleri kullanarak sözcükleri anlatabilme

¢Vücut dili ile düşünceleri güçlü ve doğru bir şekilde ifade edebilme.

6. Psikomotor Yetenek:

               Çocuklar ince ve kalın motor gelişimlerindeki özelliklere göre de tanılanabilirler. Bu alan jimnastik, yüzme ve diğer spor alanlarının yanı sıra el sanatları alanlarındaki becerileri de kapsar.

Üstün Yetenekli Bireylerin Özellikleri

  Fiziksel Özellikleri (Genelde):

¢Fiziksel yapı ve genel sağlıkları normalin üstündedir.

¢Üstün nitelikte sinir sistemine sahiptirler.

¢Aşırı duyarlı sinir sistemine sahip olmaları normal yaşıtlarına oranla daha fazla hareketli olmalarına yol açabilir.

¢Yüksek fiziki enerjiye sahip üstün çocuklar, hiperaktif çocuklarla karıştırılmamalıdır. Hiperaktif çocuklar istemli dikkat ve davranış denetimini gerçekleştiremezler. Oysa bu tür üstün çocuklar çok aktif olmalarına karşın, çok az hiperaktivite semptomları gösterirler.

¢Duyu organları keskindir.

¢Olgunlaşma daha hızlı bir seyir gösterir. Kuvvetlidirler ve koordinasyon gerektiren faaliyetlerde tepkileri daha hızlıdır

Sosyal Gelişim Özellikleri (Genelde);

¢ Kendilerinden büyük çocuklarla karmaşık oyun oynama eğilimindedirler.

¢Karşısındakilerin düşüncelerini, duygularını ve isteklerini kestirebilme yeteneğine sahiptirler.

¢Grup içindeki liderliğin amacı ve işlevini kavrayabilmeleri ve diğerlerinin gereksinim ve ilgilerine duyarlı olabilmeleri nedeniyle, genellikle lider olma eğilimindedirler.

¢Hem liderlik için arzulanan kişilik özelliklerine hem de geniş ilgi alanına sahip olmaları liderlik potansiyellerini daha da arttırır.

¢Espri yetenekleri gelişmiştir.

Kişilik Özellikleri (Genelde);

¢Bağımsız olma özellikleri gösterirler. Bu özellikleri öğrenme etkinliklerinde de görülür.

¢Yüksek amaç ve ideallere sahiptirler.

¢Faaliyetlerini başlatmak için bir dış kuvvete ihtiyaç duymazlar, yani içten denetimlidirler.

¢Yaşamlarındaki olayları denetim altına alabileceklerine inanırlar, kaderci değildirler.

¢Mükemmel olma özelliğini gösterirler.

¢Özgüvenleri yüksektir.

Ahlâkî Özellikleri (Genelde);

¢Ahlâki duyarlılıkları erken yaşta yoğun olarak görülür.

¢Açlık, nükleer savaş, çevre kirliliği, barış, uluslar arası ilişkiler gibi dünya sorunlarına diğer yaşıtlarına göre daha duyarlıdırlar.

¢Sorgulayıcı, keskin gözlemci, mantıkî düşünür olma özellikleri göstermeleri nedeniyle, eşitsizliği, haksızlığı, çifte standardı fark ederler.

¢Bunları önlemede etkisiz olmaları kendilerini çaresizliğe iter.

Zihinsel Özellikleri (Genelde);

¢Dikkat süreleri uzundur. Daha meraklı olmaları, çok şey öğrenme isteklerine sahip olmaları nedeniyle, bir sorunla karşılaştıkları zaman, bu konu üzerinde akıllarını daha uzun süre çalıştırabilirler.

¢Kolaylıkla kavram oluştururlar. Düşünceleri akıcıdır.

¢Kolayca ezberleme ve ezberlediklerini de uzun süre belleklerinde koruyabilme özelliğine sahiptirler.

¢Sözcük hazineleri zengindir. Kendi başlarına okumayı öğrenirler.

¢Sayılara erkenden ilgi duyabilirler.

¢İki işi aynı anda yapabilirler. Zaman kavramı erken gelişebilir.

¢Yeni mekanik âletler keşfedip inşa edebilirler.

¢Başladıkları görevlerin bitirilmesi için kendilerine daha fazla fırsat verilmesini isterler.

Üstün Yetenekli Bireylerin Genel Özellikleri

¢Gelişimin tüm alanlarında yaşıtlarının ilerisinde olma.

¢Öğrenime ve bilgiye sürekli açlık duyma.

¢ Merak . Kelime hazinesinin zengin olması.

¢Çabuk öğrenme, kavrama ve akılda tutma.

¢Genelleme ve soyutlama yaparak elindeki bilgiyi diğer alanlara aktarma.

¢Niteliksel olarak farklı problem çözme ve öğrenme stratejileri kullanma.

¢İlgisiz gibi görünen işlemler arasında ilgi kurma

¢Yaratıcılık . Bağımsız çalışma, kararlılık ve sebat .

¢ Karşılarındakinin duygu, düşünce ve ihtiyaçlarına duyarlı olma

¢Kendini açık seçik ifade etme.

¢Espri yeteneği. Kendini inceleyip, öz eleştiri yapma.